Tập bài giảng Vẽ kỹ thuật 1A - Chương 1: Qui cách của bản vẽ

Nội dung text: Tập bài giảng Vẽ kỹ thuật 1A - Chương 1: Qui cách của bản vẽ

1. Tập bài giảng Vẽ Kỹ Thuật 1A - 1 - CHUONG 1. QUI CÁCH CỦA BẢN VẼ 1.1. KHÁI NIỆM VỀ TIÊU CHUẨN Tiêu chuẩn là những quy định trong một lĩnh vực nào đó mà người hoạt động trong lĩnh vực đó phải tuân theo. Các tiêu chuẩn thường gặp: Tiêu chuẩn nhà nước Việt Nam: TCVN Tiêu chuẩn vùng: TCV Tiêu chuẩn ngành: TCN Tiêu chuẩn cơ sở: TC Tiêu chuẩn quốc tế: ISO 1.2. KHỔ GIẤY TCVN 7285 : 2003 1.2.1. Các khổ giấy theo dãy ISO - A Bản vẽ gốc cần thực hiện trên khổ giấy nhỏ nhất đảm bảo sự sáng sủa và độ chính xác cần thiết. Các khổ giấy theo dãy ISO - A Ký hiệu A0 A1 A2 A3 A4 Tờ giấy đã xén a1 841 594 420 297 210 (mm) b1 1189 841 594 420 297 Vùng vẽ a2 ( 0.5) 821 574 400 277 180 b2 ( 0.5) 1159 811 564 390 277 Các khổ A3 đến A0 đặt giấy ngang. Riêng với khổ A4 thì đặt giấy đứng. Khổ A3 đến A0 BM HH & VKT – ĐHBK TpHCM - Trang 1 -
2. Tập bài giảng Vẽ Kỹ Thuật 1A - 3 - 1.4. KHUNG TÊN TCVN 7285 : 2003 Vị trí của khung tên đối với khổ A0 đến A3 được đặt ở góc phải phía dưới của vùng vẽ. Đối với khổ A4, khung tên được đặt ở cạnh ngắn hơn (thấp hơn) của vùng vẽ. Hướng đọc của bản vẽ trùng với hướng đọc của khung tên. Nội dung và hình thức của khung tên do nơi thiết kế quy định Mẫu khung tên sử dụng trong các bài tập của môn học quy định như sau: Chữ số trong khung tên dùng kiểu chữ thường, theo quy định của TCVN về chữ và chữ số trên bản vẽ kỹ thuật. Riêng ô ghi dùng kiểu chữ hoa khổ chữ phải lớn hơn các ô khác. Ví dụ cho 1 khung tên của bài tập vẽ kỹ thuật: BM HH & VKT – ĐHBK TpHCM - Trang 3 -
3. Tập bài giảng Vẽ Kỹ Thuật 1A - 5 - Ký hiệu của tỷ lệ dùng trên bản vẽ phải được ghi trong khung tên của bản vẽ đó. Ký hiệu gồm chữ “TỈ LỆ” rồi kèm theo tỷ số, ví dụ: TỈ LỆ 1:2. Nếu không bị hiểu lầm thì có thể không ghi chữ “TỈ LỆ” Khi cần dùng nhiều tỷ lệ khác nhau trong một bản vẽ thì chỉ có tỷ lệ chính được ghi trong khung tên, còn các tỷ lệ khác sẽ được ghi ngay bên cạnh con số chú dẫn phần tử trên bản vẽ của chi tiết tương ứng hoặc ngay bên cạnh chữ cái chỉ tên của hình chiếu (hoặc hình cắt) tương ứng. 1.6. NÉT VẼ TCVN 8-20 : 2002 Chiều rộng của nét vẽ tùy thuộc vào loại và kích thước của bản vẽ. Chiều rộng d của tất cả các loại nét vẽ phải chọn theo dãy số sau: 0,13; 0,18; 0,25; 0,35; 0,5; 0,7; 1; 1,4; 2 (mm) Chiều rộng của các nét mảnh, nét đậm và nét rất đậm tuân theo tỷ số: 1:2:4. Chiều rộng nét của bất kỳ một đường nào phải như nhau trên suốt chiều dài của đường đó. Trong bài giảng, chỉ trình bày các loại đường nét thường dùng trên bản vẽ. Sinh viên cần tham khảo thêm tài liệu cho các loại nét vẽ khác. Loại đường nét Hình dạng Ứng dụng Nét liền đậm Khung bản vẽ, khung tên Các đường bao thấy, các giao tuyến thấy Nét liền mảnh Đường dóng, đường kích thước Đường gạch ký hiệu vật liệu Đường bao mặt cắt chập Đường giới hạn của hình trích Đường chuyển tiếp Đường chân ren Đường bao thấy của công trình trên bản vẽ xây dựng Nét đứt mảnh Đường bao khuất Cạnh khuất Nét gạch dài chấm mảnh Đường trục đối xứng Đường tâm Nét gạch dài chấm đậm Vị trí mặt phẳng cắt Nét gạch dài hai chấm Đương trọng tâm mảnh Vị trí tới hạn của chi tiết chuyển động Đường bao ban đầu trước khi tạo hình Nét dích dắc (mảnh) Biểu diễn giới hạn của hình chiếu riêng phần, hoặc chỗ cắt lìa, mặt cắt hoặc hình cắt, nếu giới hạn này không phải là đường trục đối xứng hoặc đường tâm Nét lượn sóng (mảnh) Ưu tiên vẽ bằng tay để biểu diễn giới hạn của hình chiếu riêng phần, hoặc chỗ cắt lìa, mặt cắt hoặc hình cắt, nếu giới hạn này không phải là đường trục đối xứng hoặc đường tâm Cách vẽ: Khoảng hở giữa các gạch: 3d Chiều dài 1 gạch trong nét đứt: 12d Chiều dài 1 gạch dài: 24d BM HH & VKT – ĐHBK TpHCM - Trang 5 -
4. Tập bài giảng Vẽ Kỹ Thuật 1A - 7 - 1.7.3.1. Kiểu chữ in hoa Chiều cao chữ: h Chiều rộng chữ: 6h/10. (Đây là qui luật chung, có những chữ ở trường hợp ngoại lệ) 1.7.3.2. Kiểu chữ thường Chiều cao chữ: 7h/10 (Những chữ có ngạnh thì chiều cao = h, với phần ngạnh chiếm 3/10h) Chiều rộng chữ: 5h/10. (Đây là qui luật chung, có những chữ ở trường hợp ngoại lệ) 1.7.3.3. Kiểu chữ số Chiều cao chữ: h Chiều rộng chữ: 5h/10 (Riêng số 1 có chiều rộng là 3h/10, và số 4 có chiều rộng là 6h/10) 1.7.3.4. Cách viết chữ Khi viết chữ, cần phải kẻ đường dẫn. Khi viết kiểu chữ hoa hay kiểu chữ số thì kẻ 2 dòng song song nhau và cách nhau bằng khổ chữ. Khi viết kiểu chữ thường thì kẻ 3 dòng: 2 dòng song song nhau và cách nhau bằng khổ chữ, và dòng thứ ba cách dòng dưới 7/10 khổ chữ. Lưu ý các đường kẻ này cần thật nhạt (chỉ đủ thấy để viết chữ) để tránh làm bẩn bản vẽ. 1.8. GHI KÍCH THƯỚC TCVN 7583-1 : 2006 1.8.1. Qui định chung của việc ghi kích thước Kích thước trên bản vẽ phải là kích thước thật, không phụ thuộc vào tỉ lệ và độ chính xác của hình biểu diễn. Thông tin về kích thước phải đầy đủ và ghi trực tiếp trên bản vẽ Mỗi kích thước chỉ được ghi 1 lần. Các kích thước nên đặt ở vị trí thể hiện rõ ràng nhất các yếu tố có liên quan. Các kich thước có liên quan với nhau nên nhóm lại một cách tách biệt để dễ đọc. Các kích thước chỉ được ghi cùng một đơn vị đo. Dùng độ, phút, giây làm đơn vị đo góc (Ví dụ: 3020’10”) Kích thước phụ là những kích thước dẫn xuất từ các kích thước khác chỉ dùng để biết thông tin thì được ghi trong dấu ngoặc đơn. 1.8.2. Các yếu tố của một khâu kích thước Mỗi một kích thước gọi là một khâu kích thước. Một khâu kích thước gồm có 3 yếu tố: đường dóng, đường kích thước và con số kích thước. 1.8.2.1. Đường kích thước Là yếu tố xác định phần tử cần ghi kích thước Đối với kích thước đoạn thẳng, đường kích thước là đoạn thẳng song song với đoạn cần ghi kích thước (H1) BM HH & VKT – ĐHBK TpHCM - Trang 7 -
5. Tập bài giảng Vẽ Kỹ Thuật 1A - 9 - Nếu đường kích thước ngắn quá, cho phép kéo dài đường kích thước để đưa mũi tên ra ngoài (H2b) Nếu có nhiều đường kích thước ngắn liên tiếp, cho phép thay mũi tên bằng dấu chấm đậm hoặc bằng gạch nghiêng 45 so với phương đường kích thước. Các gạch nghiêng này được vẽ bằng nét liền mảnh, có cùng chiều nghiêng với chiều dài bằng khổ chữ của con số kích thước. Riêng 2 mũi tên ngoài cùng vẫn phải vẽ (H3) Không một đường nét nào được cắt qua mũi tên kể cả nét liền đậm Nếu hình biểu diễn có phần bị cắt lìa thì đường kích thước vẫn vẽ liên tục và con số kích thước chỉ chiều dài toàn bộ (H3) Nên tránh để đường kích thước giao nhau với bất kỳ đường nào khác. Nếu không thể tránh được, thì đường kích thước vẫn vẽ liên tục. Các đường kích thước có thể không vẽ đầy đủ khi: -Vẽ các kích thước cho đường kính và chỉ vẽ cho một phần yếu tố đối xứng trong hình chiếu hay hình cắt (H4) -Một nữa hình chiếu và một nữa hình cắt Đ ư BM HH & VKT – ĐHBK TpHCM - Trang 9 -
6. Tập bài giảng Vẽ Kỹ Thuật 1A - 11 - Có thể vẽ đường kích thước qua tâm với độ nghiêng bất kỳ nhưng không trùng đường tâm (H6a) Có thể ghi cho độ dài của đường kính nằm ngang hay thẳng đứng (H6b) Cho phép ghi kích thước đường kính của trụ tròn xoay ở hình chiếu lên mặt phẳng song song với trục tròn xoay (H6c) Khi một đường kính có thể minh họa bằng một đầu mũi tên thì đường kích thước phải vượt tâm (H7a) 1.8.3.2. Bán kính Dùng ký hiệu R trước con số kích thước chỉ bán kính Đường kích thước xuất phát từ tâm, chỉ có một mũi tên được vẽ hướng vào phần lõm của cung tròn. Nếu cung tròn có bán kính quá bé thì cho phép mũi tên hướng vào phần lồi của cung tròn (H7a) Nếu cung tròn có bán kính quá lớn, tâm của bán kính vượt ra ngoài phạm vi vẽ, đường kích thước bán kính phải vẽ hoặc là bị cắt bớt hoặc là bị ngắt vuông góc tùy theo việc có cần hay không cần thiết phải xác định tâm(H7b) BM HH & VKT – ĐHBK TpHCM - Trang 11 -
7. Tập bài giảng Vẽ Kỹ Thuật 1A - 13 - 1.8.3.8. Độ dốc Dùng ký hiệu  trước chỉ số chỉ tang góc nghiêng, đầu nhọn của ký hiệu hướng về chân dốc (H4) Dùng ký hiệu i trước trị số % độ dốc, hoặc trị số độ dốc ghi ở dạng thập phân Ghi kích thước hai cạnh của tam giác vuông Ghi trị số chỉ tang góc nghiêng trên mái dốc 1.8.3.9. Độ cao Trên mặt cắt đứng, hình chiếu đứng của công trình, dùng ký hiệu như trong hình dưới đây để ghi kích thước độ cao. Trên mặt bằng hay hình chiếu bằng công trình, con số chỉ độ cao được ghi như trong hình dưới đây và đặt tại vị trí cần ghi độ cao BM HH & VKT – ĐHBK TpHCM - Trang 13 -